Rak piersi – czynniki ryzyka i profilaktyka
Rak piersi
Ulotka - instruktaż samobadania piersi - pobierz
Rak piersi najczęściej występuje u kobiet, ale choroba ta dotyczy również mężczyzn. Ryzyko zachorowania wzrasta u osób powyżej 45. roku życia. Obecnie notuje się jednak rosnącą zachorowalność u coraz młodszych pacjentów. Czynniki reprodukcyjne (wiek urodzenia pierwszego dziecka) oraz wczesny wiek pierwszej i późny wiek ostatniej miesiączki także zwiększają ryzyko zachorowania. Na wystąpienie zmian w piersi mają wpływ czynniki hormonalne, czyli długotrwałe stosowanie antykoncepcji oraz hormonalnej terapii zastępczej. Nie wolno zapominać o codziennych nawykach żywieniowych czy aktywności fizycznej – należy unikać otyłości, nadmiernego spożycia tłuszczy czy alkoholu. Niektóre zmiany łagodne w piersiach, przebiegające z obecnością rozrostu atypowego, mogą prowadzić do powstania nowotworu. Kobiety z tzw. gęstą tkanką gruczołową są bardziej narażone na zachorowanie. Raka wywoływać może także długotrwałe promieniowanie jonizujące o wysokich dawkach. Ryzyko zachorowania jest zdecydowanie wyższe u osób, u których występuje obciążenie genetyczne.
5-10% nowotworów piersi ma charakter dziedziczny. Prawdopodobieństwo zachorowania na raka piersi wśród kobiet wzrasta wraz z liczbą krewnych pierwszego stopnia (matka, siostra, córka), chorych na ten nowotwór, zwłaszcza w młodym wieku. Ryzyko dziedzicznego raka piersi określa się na podstawie występowania mutacji genów supresorowych BRCA1 i BRCA2. U kobiet, u których występuje mutacja tych genów, życiowe ryzyko zachorowania na nowotwór piersi wynosi 80%. Innymi genami, których mutacja może zwiększać prawdopodobieństwo zachorowania są geny ATP, BRIP1, TP3, CHEK i PTEN. Pacjenci, u których za pomocą testów genetycznych wykryto obecność tych genów, powinni znajdować się pod stałą opieką lekarza onkologa.
Główną rolę we wczesnym wykrywaniu nowotworu piersi odgrywa profilaktyka wtórna, czyli regularne badanie piersi.
Rak piersi - o nowotworze złośliwym piersi, o jego objawach i wykrywaniu
Rak piersi to nowotwór złośliwy powstający z komórek gruczołu piersiowego, który rozwija się miejscowo w piersi oraz daje przerzuty do węzłów chłonnych i narządów wewnętrznych, takich jak płuca, wątroba, kości czy mózg.
W budowie anatomicznej gruczołu piersiowego można wyróżnić zraziki (płaty), czyli złożone gruczoły pęcherzykowe produkujące pokarm kobiecy oraz uchodzące od tych zrazików przewody. Oba elementy wyścielone są komórkami, z których może powstać rak. Większość nowotworów piersi wywodzi się z przewodów (rak przewodowy), znacznie mniejsza część ze zrazików (rak zrazikowy). Nowotwory piersi mogą rozwinąć się także z innych tkanek, np. tkanek mięśniowych, otaczających gruczoł piersiowy. Mięsak piersi występuje jednak stosunkowo rzadko.
Tylko w 2014 roku na nowotwór złośliwy piersi na Dolnym Śląsku zachorowało 1426 osób. Rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym u kobiet, stanowiącym 23% wszystkich zachorowań z powodu nowotworów złośliwych. Szacuje się, że na całym świecie chorobę diagnozuje się u średnio 1,5 mln kobiet rocznie, najczęściej wśród mieszkanek krajów cywilizowanych i wysoko rozwiniętych.
W stadium początkowym nowotwór piersi przebiega bezobjawowo! Zwykle jest rozpoznawany przypadkowo – jako niebolesny, twardy guzek w piersi, wyczuwany dotykiem lub jako zmiana w mammografii.
Inne objawy raka piersi to:
Na szybkie wykrycie raka piersi pozwalają badania obrazowe (USG oraz mammografia), wykonywane przez kobiety regularnie, zgodnie z zaleceniami lekarzy. Dzięki ich rozpowszechnieniu, choroba coraz częściej wykrywana jest w stadium przedobjawowym. U 5-10% pacjentów nowotwór wykrywany jest w stadium uogólnienia, z występującymi już przerzutami. Kolejnym etapem procesu diagnozowania jest biopsja i badanie mikroskopowe pobranych komórek, fragmentu bądź całości wyciętego guza.
Rak piersi – diagnostyka i leczenie
Nowotwór piersi najczęściej wykrywa się podczas badań obrazowych – USG lub mammografii. Najważniejszą metodą późniejszej diagnostyki jest jednak badanie mikroskopowe fragmentu zmiany, wyciętego podczas biopsji. Wyróżnia się następujące rodzaje biopsji:
W określonych przypadkach, już na etapie diagnostyki, stosuje się wycinek chirurgiczny całego guza. Możliwe jest także badanie wydzieliny z brodawki sutkowej.
W celu oceny stopnia zaawansowania i podejrzenia przerzutów do narządów wewnętrznych stosuje się badania obrazowe (RTG, USG, TK, MR) lub badanie PET – emisyjną tomografię, pozwalającą na wykrycie w organizmie nawet najmniejszych skupień komórek raka.
Ocenę stopnia zawansowania określa się na podstawie klasyfikacji TNM. Składowa „T” określa wielkość i umiejscowienie guza pierwotnego, cecha „N” informuje o wystąpieniu przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych, a składowa „M” o wystąpieniu przerzutów do narządów wewnętrznych. Pacjentów dzieli się w dużym stopniu uogólnienia na osoby leczone z założeniem wyleczenia (wczesne stadia zaawansowania) oraz osoby leczone paliatywnie, tylko w celu złagodzenia objawów (stadia zaawansowania z występującymi przerzutami).
Leczenie nowotworu piersi zależy od stopnia jego zaawansowania oraz dokładnego umiejscowienia guza. Podstawę terapii stanowi chirurgiczne wycięcie zmiany z odpowiednim marginesem. W niektórych przypadkach występuje konieczność usunięcia całej piersi (mastektomii). Od wielu lat leczenie operacyjne raka piersi staje się jednak coraz mniej agresywne. W leczeniu pierwotnego guza najczęściej stosuje się metodę oszczędzającą pierś, a w odniesieniu do węzłów chłonnych metodę usunięcia węzła chłonnego wartowniczego. W przypadku leczenia tego nowotworu należy także pamiętać o możliwości rekonstrukcji usuniętej piersi z użyciem własnych tkanek lub silikonowego implantu.
Do najczęściej stosowanego leczenia miejscowego poza interwencją chirurgiczną należy radioterapia, stosowana zarówno na wczesnych, jak i późniejszych etapach zaawansowania. Radioterapia stosowana przed operacją zmniejsza wielkość guza pierwotnego, a w leczeniu pooperacyjnym ogranicza liczbę nawrotów miejscowych i zwiększa prawdopodobieństwo wieloletniego przeżycia. W przypadku przerzutów jest stosowana jako leczenie łagodzące objawy.
Do metod leczenia systemowego, oddziałowującego na cały organizm, stosowanego w przypadku leczenia raka piersi, należą chemioterapia i hormonoterapia.
Zadaniem leków cytostatycznych, wykorzystywanych podczas chemioterapii, jest zniszczenie komórek nowotworowych w całym organizmie.
Rozwój raka piersi pobudzają estrogeny, czyli żeńskie hormony płciowe i z tego względu wskazane jest wykorzystywanie hormonoterapii w leczeniu choroby. W trakcie terapii hormonami usuwane są źródła wytwarzania estrogenów lub zmniejszane jest ich oddziaływanie na tkankę guza.
